سیری در تاریخ حضرت امام رضا علیه السلام

مقدّمه

اهمّیت تأمّل در تاریخ ادیان و احوال زمامداران و علما و بزرگان ادیان.

 

تأثیر مطالعۀ گفتار و رفتار اهل‌بیت علیهم‌السّلام در فهم معارف دینی.

 

لزوم توجّه به تمام مجموعۀ تاریخ اسلام از زمان بعثت تا غیبت کبریٰ.

 

تأثیر شگرف بررسی تاریخ پیامبر اکرم و ائمّۀ اطهار بر نگرش انسان به معارف شریعت.

 

سفارش امیر مؤمنان در باب تأسّی به سیرۀ رسول خدا

 

مباحث کلی در امامت و ولایت

ضرورت شناخت موقعیّت امامت و ولایت قبل از بررسی تاریخ امام معصوم علیه‌السّلام

 

امام شناسى در کلام امام‏ رضا علیه‌السّلام‏

 

مقام امامت رفیع‏تر از آن است که در عقول افراد عادى راه یابد.

 

امامت مرتبه‏اى است که خداوند بعد از نبوّت به حضرت ابراهیم عطا نمود

 

انتقال امامت از رسول خدا به امیرالمؤمنین و از آن حضرت به اولادش‏

 

امام یگانۀ روزگار خود است و مماثلى براى او نیست‏

 

مى‏خواهند با عقل‏هاى ناقص خود پیشوایى همچون امام علیه‌السّلام بسازند!

 

علم امام علیه‌السّلام برتر از علم تمامى اهل زمان خود اوست‏

 

صراحت کلام امام رضا علیه‌السّلام در اطاعت محض از امام معصوم‏

 

بررسی برخی از جریانات تاریخ امام رضا علیه‌السّلام

 

فصل اوّل: تاریخ ولادت و شهادت و برخی از اوصاف امام رضا علیه‌السّلام

 

روایت یزید بن سلیط درباره امام رضا علیه‌السّلام‏

 

ترجمه روایت یزید بن سلیط دربارۀ امام رضا علیه‌السّلام‏

 

لقب «غیاث» در مورد هیچ‌یک از ائمه جز امام‏ رضا علیه‌السّلام نیامده است‏

 

امام کاظم علیه‌السّلام: مسئلۀ وصایت و امامت از اختیار ما خارج مى‏باشد.

 

فصل دوّم: علل فتنه‌ها در کلام امیرالمؤمنین علیه‌السّلام و پیدایش جریان واقفیه

 

منشأ پیدایش فتنه در فرمایشات امیرالمؤمنین علیه‌السّلام

 

چهار دسته راویان در بیان امیرالمؤمنین علیه‌السّلام درباره علل اختلاف اقوال و افکار

 

دسته اوّل از راویان حدیث منافقین مى‏باشند.

 

دسته دوّم راویان حدیثى هستند که ضبط دقیقى در استماع و نقل حدیث ندارند.

 

دسته سوم راویان حدیثى هستند که نسبت به بعضى از مسائل جاهل‏اند.

 

دسته چهارم راویان حدیثى هستند که کاملاً معتمد و صادق و لایق در نقل حدیث‏اند.

 

نکات بسیار مهم روایت منقول از امیرالمؤمنین علیه‌السّلام‏

 

اخبار از فتنۀ بزرگ واقفیه در حدیث لوح.

 

انکار ولایت امام رضا توسط وکلای موسی بن جعفر علیهم‌السّلام و شکل‌گیری جریان واقفیه

 

اخبار وارده در شأن علىّ بن أبى‌حمزة بطائنى، از ارکان فرقه واقفیّه‏

 

عدم منافات وکالت موسی بن جعفر علیهما‌السّلام با نفوذ شیطان.

 

فصل سوّم: انکار امامت و فرزندى امام جواد و ملاک برای لحوق به ائمه علیهم‌السّلام

 

روایت نزاع اعمام و برادران امام رضا علیه‌السّلام و رضایت‌ ایشان به حكم قیافه‌شناسان.

 

اتحاد و یگانگی تابع پیوند رحمیّت و خویشاوندی نمی‌باشد‏

 

پیروى از آل محمّد، لحوق و پیوند مى‏دهد.

 

روایتی از امام رضا علیه‌السّلام درباره عدم اهمیت نسبت خویشاوندی.

 

فصل چهارم: بررسی مسئله ولایتعهدی امام رضا علیه‌السّلام و قیام علویان

 

کیفیت تعامل ائمّه علیهم‌السّلام با حکّام زمانه خود

 

تبیین علّت تعامل ائمه علیهم‌السّلام با حکّام جائره

 

سیاست‌های شیطانی مأمون در پیشنهاد ولایتعهدی به امام رضا علیه‌السّلام

 

اعتراض به قبولی ولایتعهدی امام رضا علیه‌السّلام و پاسخ آن حضرت.

 

نظر آیةالله طهرانی رضوان الله علیه در مورد تشیّع مأمون عبّاسی.

 

بررسی قیام علویان در زمان امام رضا علیه‌السّلام

 

توبیخ امام‏ رضا علیه‌السّلام زید بن موسى را درباره خروج او

 

تشبیه مأمون قیام زید بن موسی را به قیام زید بن علی و جواب امام رضا علیه‌السّلام

 

فصل پنجم: علت شهادت و تبیین اقدام امام رضا علیه‌السّلام با وجود علم به شهادت

 

بیان حکم واقع، یکى از علل شهادت امام على بن موسى‏ الرّضا علیه‌السّلام

 

احتجاج مرد صوفى با مأمون و تصمیم مأمون به قتل امام رضا علیه‌السّلام‏

 

بى‌باکى امام رضا علیه‌السّلام در برابر مأمون و سبب شهادت آن حضرت‏

 

علّت خوردن انگور مسموم با وجود علم به آن توسّط امام رضا علیه‌السّلام

 

نفس اطّلاع بر خطر موجب وجوب احتراز نمى‏شود

 

اشتیاق اولیاء الهى به مرگ و لحظه‌شمارى براى آن‏

 

اعجاز أمیر مؤمنان علیه‌السّلام در تطبیق مشیّت الهى با ظواهر عالم مادّه بود

 

چرا مأمون برای امام رضا مجلس برپا می‌کرد و گریه می‌کرد

 

فصل ششم: برخی از اصحاب علی بن موسی الرّضا علیه‌السّلام

 

1. معروف کرخى و توثیق وى‏

أئمّه علیهم‌السّلام أصحاب خاصّى داشتند كه اسرار را براى آنها بیان مى‌كردند.

 

بایزید بسطامى و معروف كَرْخى، دربان و سقّاى خانۀ امامان بوده‌اند.

 

2. ابوصلت هروى، از ثقات شیعه و خادم امام رضا علیه‌السّلام

معجزات و کرامات حضرت امام رضا علیه‌السّلام

 

فصل اول: بیان چند مسئلۀ حائز اهمیت

 

مسئلۀ اوّل: عدم تنازل عرفای الهی از ذات پروردگار و مقام ولایت امام علیه‌السّلام

 

مسئلۀ دوّم: تنزیل شأن و مقام ائمّه با محدود کردن ایشان به معجزات و خوارق عادات‏

 

کیفیّت سؤال از اولیاى الهى‏

 

مسئلۀ سوّم: بی‌نیازی اولوالألباب از دیدن معجزات و مفید بودن آن برای ضعفاء العقول.

 

فصل دوم: تببین کیفیّت ایجاد معجزات

 

زنده‌شدن‌ شير و دريدن‌ حاجب‌ مأمون‌، به‌ امر حضرت‌ امام‌ رضا علیه‌السّلام

 

کیفیّت ایجاد شیر از صورت روى پرده در معجزۀ امام‏ رضا علیه‌السّلام‏

 

نفس امام معصوم علیه‌السّلام صورت حقیقى تمام عالم وجود

 

کیفیّت ارتباط امام علیه‌السّلام با عالم وجود

 

ولایت امام علیه‌السّلام در طول ولایت پروردگار متعال می‌باشد، نه در عرض آن‏

 

ایجاد عالم وجود از نفس امام علیه‌السّلام‏ است.

 

بینایى چشم با عصب ماکولاى خشک شده، به اعجاز امام رضا علیه‌السّلام‏

 

حمل برداشتن زنى بدون رحم، به کرامت مرحوم نخودکى‏

 

فصل سوم: ذکر معجزاتی از امام رضا علیه‌السّلام

 

برکات و کرامات مشهد امام‏ رضا علیه‌السّلام پیوسته متّصل است‏

 

معجزۀ حضرت امام رضا علیه‌السّلام در شفا دادن کور

 

آمدن امام رضا علیه‌السّلام در اتریش به خواب جوان، و شفای چشمش.

 

معجزۀ حضرت ثامن الحجج به نقل آیةالله حائرى قَدّس اللهُ سرَّه‏

 

معجزۀ حضرت امام رضا علیه‌السّلام به نقل آیةالله لواسانى دامت برکاتُه‏

 

گزیده‌ای از فرمایشات حضرت امام رضا علیه‌السّلام

 

روایت اوّل: حدیث سلسلة الذّهب.

 

در معناى حدیث «کَلِمَةُ لَا إلهَ إلَّا اللهُ حِصْنِى...»

 

روایت دوّم: تفسیر کلمه «نعیم»‏ در سوره تکاثر.

 

 

روایت سوّم: رؤیاى امام رضا علیه‌السّلام دربارۀ حوض کوثر.

 

 

روایت چهارم: تنظیر ذبح حضرت اسماعیل به ذبح حضرت عبدالله‏ علیهم‌السّلام

 

بیان وجه صحّت نذر حضرت عبدالمطلّب بر ذبح فرزندش

‏

روایت پنجم: تفسیر آیه ﴿وَ اتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیْناهُ آیاتِنا فَانْسَلَخَ مِنْها...﴾.

 

روایت ششم: تفسیر آیه ﴿ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا﴾.

 

روایت هفتم: تفسیر آیه ﴿عَفَا اللَّهُ عَنْکَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ﴾‏

 

توضیح و شرح علاّمه طباطبایی بر پاسخ امام رضا علیه‌السّلام به سؤال مأمون.

 

اگر منافقین به غزوه بیرون مى‏رفتند، جز فساد کارى نداشتند.

 

پیغمبر خطا نمى‏کند؛ و اجتهاد او عین صواب است‏

 

گفتار علاّمه طباطبایی (ره) در عدم خطاى پیامبر اکرم در مورد اذن به قعود منافقان‏

 

روایت هشتم: روایت «أ تَبقَى الارضُ بِغَیْرِ إمامٍ؟»

 

روایت نهم: «لا تقبلوا علینا خلاف القرآن»

 

روایت دهم: استدلال امام‏ رضا علیه‌السّلام بر مدخلیّت ذکر «آل» در صلوات.

 

اتحاد نفوس امامان با رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم مقتضى ذکر «آل» است‏

 

روایت یازدهم: علّت به هلاکت‌رسیدن ذرارى قتله سیّدالشّهداء علیه‌السّلام‏

 

روایت دوازدهم: مکتوب امام رضا علیه‌السّلام به شتربان‏

 

روایت سیزدهم: روایت عبدالله بن ابان: «ادع الله لی و لأهل بیتی»

 

روایت چهاردهم: دعاى براى دفع شدّت و غم.

 

روایت پانزدهم: طرد حضرت رضا عليه‌السّلام جماعتى را كه ادّعاى تشيع نمودند و تعليم آنها

 

اشعارى از نیر تبریزى در توسّل به حضرت ثامن‌الأئمّه علیه‌السّلام‏